A U T O A G R E S J A   M Ł O D Z I E Ż Y
Dlaczego młodzież podejmuje próby samobójcze i samookalecza się?

            Zachowania autoagresywne (myśli i próby samobójcze oraz samouszkodzenia) są jednym z najpoważniejszych problemów zdrowia psychicznego na świecie. Coraz więcej rodziców i nauczycieli jest zaniepokojonych samokrzwydzeniem dzieci. Rozpowszechnienie autoagresji jest alarmujące – w 2016r w Polsce około 14% młodzieży 14 i 15 letniej dokonało samouszkodzeń, a 8% myślało o samobójstwie. Próby samobójcze to druga przyczyna śmierci dzieci (po wypadkach drogowych). Coraz więcej dzieci i młodziezy je podejmuje. Najmłodszy samobójca w Polsce miał 8 lat. Wobec wymiaru tego problemu oraz niebezpieczeństwa jakie za sobą niosą te zachowania niezwykle istotnym jest, aby poznać czynniki ryzyka i funkcje tych zachowań. Znając je można szybciej zaregować a w konsekwencji zapobiegać tym zachowaniom.

Czym jest autoagresja i jak często występuje?

            Autoagresją nazywamy działanie zmierzające do zadania sobie psychicznej lub fizycznej szkody, bezpośrednio lub pośrednio zagrażające życiu. Wyróżnia się następujące rodzaje autoagresji: zachowania suicydalne, do których należą: myśli, próby samobójcze i samobójstwa dokonane, a także samouszkodzenia i myśli o samouszkodzeniach. Zachowania autoagresywne mogą służyć podobnym celom, mogą nawet być dokonane za pomocą tych samych metod. Wiele danych wskazuje na to, że coraz więcej młodzieży podejmuje te zachowania oraz młodsze osoby decydują się na podjęcia próby samobójczej i samookaleczanie się. W celu zrozumienia powodu dla którego dzieci i młodzież dokonują aktów autoagresji należy przyjrzeć się bliżej przyczynom i funkcjom tych zachowań.

Przyczyny i funkcje prób samobójczych i samouszkodzeń.

Dlaczego i dzieci młodzież podejmuje próby samobójcze i samookalecza się?

            Przyczyny autoagresji u dorosłych zostały szczegółowo zbadane i opisane.
Należą do nich: bezrobocie, śmierć bliskiej osoby, samotność, choroba, trudna sytuacja ekonomiczna. Mniej natomiast wiadomo na temat przyczyn autoagresji dzieci i młodzieży. Dzieci i młodzież często pozostają same ze swoimi problemami: nie wiedzą do kogo się zwrócić ze swoimi trudnościami lub nikt nie nauczył ich jak mówić o problemach. Młodzież często nie radzi sobie z intensywnymi i szybkimi zamianami rozwojowymi zachodzącymi w okresie dojrzewania, takimi jak: poszukiwanie własnej tożsamości, próba samostanowienia, poczucie osamotnienia, zachodzące zmiany w wyglądzie zewnętrznym, zwiększona chwiejność emocjonalna czyli łatwość przechodzenia z jednego skrajnego stanu emocjonalnego w inny równie skrajny

            Najczęściej wymienianą funkcją autoagresji młodzieży jest potrzeba przerwania
cierpienia psychicznego. Można powiedzieć, że dziecko próbuje zmienić cierpienie psychiczne, w fizyczne, które jest łatwiejsze do zniesienia. Zadając sobie fizyczny ból, może go przynajniej zlokalizować.  Jedną z częściej wymienianych funkcji samookalczeń jest regulacja emocji -
próba poradzenia sobie z emocjami trudnymi. W ten sposób młody człowiek próbuje znieść
napięcie, złość czy lęk. W ten sposób poszukując ulgi. Inną częstą funkcją samookaleczeń jest chęć uzyskania kontroli w sytuacji jej utraty. Może tak się wydarzyć, gdy dziecko lub nastolatek uważa, że nie ma wpływu na swoje życie, wszystko co go dotyczy jest niezalżne od jego woli, czuje silną kontrolę ze strony rodziców lub nauczycieli, lub gdy stawiane są mu niemożliwe do spełnienia wyagania. Samouszkodzenie powoduje doznanie ulgi rozumianej jako przywrócenie kontroli i władzy nad sobą samym. ''Nie mam wpływu na nic w moim życiu, ale mam wpływ na szkodzenie sobie.''  Nierzadko samouszkodzenia mogą być traktowane jako forma samooczyszczenia, w przypadku kiedy młoda osoba o jeszcze chwiejnej samoocenie, postrzega siebie jako ''brudną'', ''złą'', ''skażoną'', ''gorszą''. Spływająca po ciele krew w symboliczny sposób obmywa, powoduje poczucie ulgi i oczyszczenia. Samouszkodzenia mogą być forma rytuału kończącego dzień. Pozwala wyciszyć się przed nocą i może być skrzętnie ukrywana jak pisanie intymnego pamiętnika. Istotną funkcją autoagresji jest również karanie siebie i ma związek z negatywym obrazem własnej osoby. W okresie dojrzewania samoocena dopiero się kształtuje, jest jeszcze chwieja i zależa od czynników zewnętrznych, np. od zdania rówieśników. Wiele nastoletnichosób ma tendencje do samoponiżania się,   i niskiego poczucia własnejwartości.

            Przy zaistnieniu czynników ryzyka samobójstw, śmierć może wydawać się młodej osobie jedyna zauważalną drogą rozwiązania sytuacji problemowej. Dzieci i młodzież podejmują próby samobójcze nie ze względu na pragnienie śmierci, ale dlatego, że życie stało się nie do zniesienia. Nie jest w stanie same znależć innego rozwiązania. Próby samobójcze to często próba zwrócenia uwagi otoczenia, bezgłośny krzyk o pomoc.  Ważne, aby w porę go dostrzec.

            Dzieci mają zupełnie inne postrzeganie i inną perspektywę czasową niż dorośli. Dla nich liczy się tu i teraz. Każda, nawet z naszej dososłej perspektywy bardzo mała porażka, dla dziecka może być końcem świata. Niestety, jeśli dziecko jest samo ze swoimi emocjami, jego mała porażka, może stać się ''końcem świata'' nie tylko w sensie przenośnym, ale dosłownym końcem jego życia.

            Istotnym czynnikiem podjęcia próby samobójczej jest wcześniejsza próba samobójcza lub wcześniejsze samookaleczenia. 25-30% osób podejmujących próbę samobójczą, ponawia te zachowania. U młodzieży po próbie samobójczej występuje trzykrotnie większe ryzyko myśli samobójczych. Dlatego tak ważnym jest objęcie opieką psychologiczną osób dokonujących autoagresji. Najistotniejszą grupą czynników wpływającą na autoagresję młodzieży są przyczyny emocjonalne, takie jak  emocjonalne odrzucenie przez osoby bliskie i ważne, szczególnie przez rodziców. Najważniejsze  dla prawidłowego rozwoju dziecka są relacje z rodzicami. Dobry kontakt z dzieckiem może stanowić czynnik ochronny, swoistą tarczę przed zagrożeniami ze świata zewnętrznego. Poza tym, innymi istotnymi czynnikami autoagresji są relacje z rówieśnikami. Świadomość negatywnej oceny przez innych, brak przyjaciół lub grupy towarzyskiej, z którą może spędzać czas wolny oraz trudności w relacjach z kolegami, brak sympatii i niska pozycja w grupie rówieśników.

Co robić gdynasze dziecko dokonuje autoagresji?

            Dla zapobiegania autoagresji koniecznym jest zadbanie o zaspokojenie potrzeb dziecka: bezpieczeństwa, bycia zrozumianym, akceptowanym, kochanym i ważnym. W związku z tym, że dzieci wzorują się na rodzicach, a więc rodzice modelują zachowanie dzieci, a ponadto problemy rodziców są dla nich silnym stresorem, warto zadbać o własne zdrowie psychiczne, brak nałogów i poprawność relacji z bliskimi. Zdrowy i szczęśliwy rodzic może kształtować zdrowe i szczęśliwe
dziecko, nigdy odwrotnie.

            Młody człowiek dokonujący samouszkodzeń lub podejmujący próbę samobójczą, czuje wiele trudnych i nieprzyjemnych emocji takich jak poczucie winy i wstyd. Zdecydowanie niedobrym pomysłem w sytuacji autoagresji dziecka jest przenoszenie własnej frustracji na dziecko: krzyczenie na nie i obwinianie go. Nie należy tez pytać dziecko, dlaczego to zrobiło. Samo najprawdopodobniej nie zna odpowiedzi na to pytanie. Dotarcie do przyczyn, to zadanie psychologa.

            Jeżeli dostrzegamy, że u naszego dziecka dochodzi do długotrwałego obniżenia nastroju, braku motywacji i zainteresowania aktywnościami, które dotychczas cieszyły dziecko, warto zwórcić się  na konsultacje do specjalisty. Wyżej wymienione czynniki mogą świadczyć o depresji i powodować podjęcie atagresji. Jeżeli dziecko mówi o samobójstwie lub jeśli zauważmy ślady po samouszkodzenia sytuacja wymaga natychmiatowej rekacji. Przede wszystkim w takiej sytuacji należy stowrzyć atmosfere bezpieczeństwa i zrozumienia.  Umów się na konsultacje do psychologa dzieci imłodziezy, który pomoże dziecku zrozumieć jego problem i nauczyć bardziej konstruktywnych sposobów radzenia sobie z trudnymi emocjami.

Podsumowanie

            Najnowsze dane światowe wskazują, że ciągle rośnie liczba przypadków
autoagresji nastolatków oraz obniża się wiek rozpoczynania tych zachowań u dzieci. Coraz więcej młodych osób w Polsce i na całym świecie dokonuje autoagresji, zarówno prób samobójczych jak i samouszkodzeń. Zachowania autoagresywne są  jednym z najpoważniejszych i najpowszechniejszych problemów współczesnego zdrowia psychicznego oraz zachowaniami powodującymi największy niepokój rodziców. Na świecie samobójstwa osób dorosłych stanowią pietnastą przyczynę śmierci, a u młodzieży drugą. Około 14% nastolatków w Polsce i 20% nastolatków na świecie podejmuje samouszkodzenia. Wobec wymiaru problemu jakim jest autoagresja wśród młodzieży niezwykle istotnym jest próba zapobiegania takim zachowaniom. Należy podkreślić, że główną funkcją autoagresji młodzieży nie jest pragnienie śmierci, ale inne celepsychologiczne, takie jak próba ucieczki od bólu psychicznego, regulacja emocj, zwrócenie uwagi otoczenia, i, karanie siebie, karanie innych czy odzyskanie kontroli nad swoim życiem. Głównymi przyczynami autoagresji są czynniki związane ze środowiskiemrodzinnym, takie jak: jest poczucie emocjonalnego odtrącenia przez rodziców,
konflikty z rodzicami, wykluczenie rówieśnicz,brak akceptacji samego siebie. W związku z dużym rozpowszechnieniem autoagresji, należy mieć uważność, czy zachowanie to nie dotyczy także własnego dziecka. W przypadku dostrzeżenia symptomów autoagresji niezbędna może okazać
się profesjonalna pomoc z zewnątrz, - konsultacja u psychologa dziecięcego.

LITERATURA
1. Babikier G, Arnod L. Autoagresja. Mowa zranionego ciała. Gdańskie Wydawnictwo
Psychologizne, Gdańsk, 2002.
2. Brown LK, Houck CD, Hadley WS, Lescano CM. Self-cutting and sexual risk among
adolescents in intensive psychiatric treatment. Psychiatr. Serv. 2005; 56: 216–218.
3. Gmitowicz A, Makara-Struzińska M, Młodożeniec A. Ryzyko samobójstwa u młodzieży.
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2015.
4. Halicka J, Kiejna. A. Non suicidal self-injury (NSSI) and suicide- criteria differentiation.
Advanced in Clinical and Experimatal Medicine, 2017.
5. Hawton K, Rodham K, Evans E, Weatherall R. Deliberate self-harm in adolescents: self report
survey in schools in England. BMJ 2002; 23 (74): 1207–1211
6. Hawton K, James A. Suicide and deliberate self harm in young people. BMJ. 2005;
330(7496): 891–894.
7. Joiner TE. Why people die by suicide. Cambridge, MA: Harvard University Press. 2005.
8. Klonsky ED. Non-suicidal self-injury in United States adults: prevalence, sociodemographics,
topography and functions. Psychol Med. 2011 Sep;41(9):1981-6. doi:
10.1017/S0033291710002497. Epub 2011 Jan 5.
9. Lewandowska A, Śmigielski J, Gmitrowicz A. Rodzinne czynniki ryzyka a samouszkodzenia
u młodzieży szkolnej. Psychiatr. Psychol. Klin. 2004; 4: 224–233.
10. Linowski K, Wysocki I, Agresja, autoagresja i przemoc w życiu człowieka: przyczyny,
przejawy, przeciwdziałanie i resocjalizacja. 2012
11. Makara-Studzińska M. Przyczyny prób samobójczych u młodzieży w wieku 14-18 lat.
Psychiatria. 2013.
12. O'Connor RC, Nock MK. The psychology of suicidal behaviour.Lancet Psychiatry. 2014
Jun;1(1):73-85. doi: 10.1016/S2215-0366(14)70222-6. 2014.
13. Patterson WM, Dohn HH, Bird J et al.: Evaluation of suicidal patients: the SAD PERSONS
scale. Psychosomatics 1996; 24: 343–345.
14. Simon RI, Hales RE. The American Psychiatric Publishing Textbook of Suicide Assessment
and Management, wyd. 2. Washington: American Psychiatric Publishing; 2012.

15. Sulska, Sumiła. Zachowania samobójcze u pacjentów hospitalizowanych psychiatrycznie na
oddziale młodzieżowym. Psychiatria. 2006.
16. Walsh B. Treating self-injury: A practical guide. New York: Guilford Press. 2006.
17. Warzocha D, Gmitrowicz A, Pawełczyk T. Self-harm done by young patients during their
psychiatric hospitalization in relation to the presence of specific mental disorders and chosen
environmental factors. Psychiatria Polska. 2008; 659–669.
18. Wilkinson P, Goodyer M. Non-suicidal self-injury.. Eur Child Adolesc Psychiatry. 2011 doi:
10.1007/s00787-010-0156.
19. Zetterqvist M. The DSM-5 diagnosis of nonsuicidal self-injury disorder: a review of the
empirical literature. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health. 2015; 9:3